Kippen Houden: De Complete Gids
Kippen houden is op zich redelijk eenvoudig. Er zijn wel een aantal zaken die je moet weten en in het achterhoofd houden.
In deze complete gids overlopen we alles wat je moet weten als je kippen wil houden.
Hoe begin je met kippen?
De meeste mensen beginnen met drie tot zes hennen. Kippen zijn gezelschapsdieren en zitten graag bij elkaar. Neem daarom altijd minstens drie kippen.
Hennen beginnen ongeveer na een half jaar eitjes te leggen, afhankelijk van het ras. De meeste legkippen leggen rond de vier eieren per week, zo heb je altijd een vers eitje bij het ontbijt.
Over het algemeen beginnen kippen met leggen op de leeftijd van 20 weken, sommige wat eerder en andere wat later.
Om een kip te huisvesten, heb je minstens een halve vierkante meter ruimte nodig in het hok en 1 vierkante meter vrije uitloop buiten. Voor vier kippen heb je 1 tot 2 m² nodig in het hok en 3,7 m² buiten. Voor zes kippen heb je 1,7 tot 2.8 m² nodig binnen en 5.6m² buiten.
Natuurlijk, hoe ruimer, hoe beter; het hangt er een beetje van af hoe groot de kippen zijn in uw toom (een toom is een groep kippen).
Nu je een idee hebt van de grootte van je toom, is het tijd voor het leuke gedeelte: het kiezen van je kippenrassen.
Je Toom Samenstellen
Er zijn honderden kippenrassen om uit te kiezen, dus waar begin je?
Houd bij het bekijken van rassen rekening met het volgende:
- Eieren vs vlees : legkippen leggen meer eieren dan andere rassen; er bestaan ook vleeskippen en sierkippen. Afhankelijk van de reden waarom je kippen wil houden, kies je best voor een legkip, vleeskip, sierkip of dubbeldoelras. Check hier onze lijst van ‘Beste Legkippen‘.
- Klimaat : als je in een warm klimaat woont, kies dan voor mediterrane rassen zoals Leghorns. Als je in een kouder klimaat woont, kies dan kippen met een groter lichaam en een kleinere kam, zoals Australorps.
- Eierkleur : de meeste kippen leggen bruine eieren, maar sommige rassen leggen witte eieren. Er zijn ook rassen die blauwe eieren en olijfkleurige eieren leggen. De Groenlegger legt eieren in elke kleur en je komt er pas achter welke kleur als de hen begint te leggen. Lees hier alles over kippen die gekleurde eitjes leggen.
- Uiterlijk : als je met je kippen wil pronken op Instagram, kies dan een ras met bevederde poten of een speciale look zoals Zijdehoentjes, Padua’s of de Ukkelse Baardkrielen.
- Persoonlijkheid : als je rassen mengt in je toom, zorg er dan voor dat ze compatibele persoonlijkheden en eigenschappen hebben. Kies ook voor kindvriendelijke rassen als je kleine kinderen hebt.
Bekijk onze beginnersgids voor kippenrassen als je hulp nodig hebt bij het selecteren van het juiste ras. Of ga naar onze algemen pagina over kippenrassen om te kijken welk ras het best bij jouw situatie past.
Je toom heeft beschutting nodig bij slechte weersomstandigheden. Laten we eens kijken wat een goed kippenhok allemaal nodig heeft.
Je kippenhok voorbereiden
Kippenhokken zijn er in alle soorten en maten, maar elk kippenhok moet een aantal basiselementen zeker hebben. Er zijn tegenwoorden tientallen tot wel honderden soorten kippenhokken te koop, dus de kans is groot dat je er zeker eentje naar je zin zal vinden.
Je kan kiezen voor een traditioneel houten hok, of een onderhoudsvriendelijk kunststof hok, zoals de Omlet Eglu Cube, waarover we een grondige review schreven.
Legnest
Kippen hebben veilig afgesloten legnesten nodig om hun eieren te leggen. Voorzie één legbak per 3 à 4 hennen. Kippen willen om een of andere reden vaak allemaal dezelfde legbak. Ze kruipen dan gezellig samen in dezelfde legnest.
Een legnest moet ongeveer 30 centimeter lang, breed en diep zijn. Je kan de nest groter maken, tot 35-40 cm voor grote rassen zoals Orpingtons of Brahma’s. De nesten zijn best overdekt, maar dit is niet absoluut noodzakelijk.
Het kiezen van de juiste bodembedekking voor een legnest kan een beetje lastig zijn, want er is heel veel keuze. Je kan stro, hooi, houtkrullen of inlegmatjes voor legnesten gebruiken. Je kan zelfs legnestgordijnen hangen om je kippen een donkere en knusse plaats te geven om te leggen.
Om je hennen aan te moedigen om te leggen in de legnest kun je ze trainen met pingpongballen, nepeieren of hardgekookte eieren.
Het eerste ei dat een kip legt in haar leven kan er wat anders uitzien dan je gewend bent. Vaak hebben ze een zachte schaal, of een vreemde textuur en vorm, maar dat is niets om je zorgen over te maken.
Het eerste ei van je kip kan ook een pak kleiner zijn dan normaal. Dat noemen ze in de volksmond een hanescheet of hanenei. Het legsysteem van je kip moet nog op gang komen in het begin van de leg. Dat is perfect normaal. Enkel als je kip continu rare eieren blijft leggen kan er wat aan de hand zijn.
Zitstok
Kippen slapen op een zitstok hoog boven de grond. Ze slapen samen en zitten naast elkaar op de stok.
De zitstok moet ongeveer op 45 cm tot 90 cm hoogte. Het kan ook hoger als je een groot kippenhok hebt. Neem geen ronde zitstok maar een balk, de zitstok moet ongeveer 4 tot 8 cm breed zijn. Kippen klemmen de zitstok niet zoals een papegaai, maar slapen met hun poten plat op de stok.
Kippen gaan ongeveer 30 minuten voor de schemering slapen en worden een half uur voor zonsopgang wakker. Tijdens hun slaap blijven een aantal kippen in de toom ‘half wakker’. Dit wordt de hemisphere slaap genoemd. Om zich te beschermen tegen eventuele nachtelijke roofdieren, slapen sommige kippen in de toom met één oog open en houden daarbij één hersenhelft wakker.
Eten en Drinken
Voedsel en water staan best niet direct op de grond, zodat het fris en proper blijft. Kippen drinken ongeveer een kopje per dag. Als uw kippen overdreven beginnen te drinken kan het zijn dat ze ziek of uitgedroogd zijn.
De kwaliteit van het kippenvoer is belangrijk als je wil dat je kippen grote en gezonde eieren leggen. Het voer bevat eiwitten, vitamines en andere toevoegingen die de kippen nodig hebben. Hanen hebben ook andere voeding nodig dan legkippen.
Kippenren
Kippen hebben frisse lucht en ruimte nodig om hun benen te kunnen strekken en rond te scharrelen. Alleen moet dit wel op een veilige manier kunnen. Een duurzaam, sterk metalen kippengaas zorgt ervoor dat uw toom wordt beschermd tegen roofdieren, zoals marters, roofvogels en vossen.
Zorg ervoor dat je de volledige kippenren afdekt. Om te voorkomen dat vossen onder de omheining graven, is het best om het hek een stuk in de grond te steken.
Temperatuur
Een goed hok biedt beschutting en beschermt jouw toom tegen regen, sneeuw of hitte en koude temperaturen. De temperatuur moet comfortabel zijn, anders stoppen de kippen met leggen.
Kippen zijn behoorlijk winterhard en kunnen koude temperaturen in de winter aan. In de zomer is goede ventilatie wel noodzakelijk. Als het hok te heet wordt, kan het water te warm worden en stoppen ze met drinken. Er zijn verschillende manieren om je kippen af te koelen als het even te warm wordt.
Jonge kuikens in de broedperiode kunnen hun lichaamstemperatuur nog niet reguleren en hebben daarom een externe warmtebron nodig .
Kippengedrag
Kippen zijn sociale dieren met een eigen persoonlijkheid.
Pikorde
In de toom zijn niet alle kippen gelijk. De grotere en sterkere kippen staan hoger op de sociale ladder en mogen als eerste eten.
Kippen pikken echt op elkaar in om hun pikorde af te dwingen. Dat is oké, zolang het pesten niet uit de hand loopt. Als dat gebeurt, heb je waarschijnlijk te veel kippen of heb je meer ruimte nodig. Als een haan agressief gedrag vertoont, heb je misschien te veel hanen voor te weinig hennen.
Kippen zijn sociale dieren die het gezelschap van groepsgenoten nodig hebben, houd daarom nooit slechts een enkele kip. De richtlijn is over het algemeen minimum drie kippen, maar twee is echt wel het absolute minimum.
Agressief paringsgedrag kan tijdelijk worden opgelost met een kippenzadeltje.
Rui
Kippen wisselen elk jaar van veren, meestal rond de herfst. Dit heet de rui. Wees dus niet verbaasd als je kippenren plots vol veren ligt. Het is een normaal proces waar elke kip door moet, al is het niet bij elke kip even extreem of even opvallend. De rui duurt ongeveer 8 weken, maar kan oplopen tot 16 weken.
Sommige rassen wisselen in één keer van verenkleed en andere lopen heel het jaar rond met hier en daar kale plekken. De rui is een lastige periode voor kippen. Het doorkomen van nieuwe veren kan echt wel pijn doen. Tijdens deze periode leggen ze ook geen eieren.
Voorzie tijdens de rui kwalitatieve voeding met extra eiwitten, voor een goede groei van de nieuwe veren.
Stofbaden
Kippen nemen graag een stofbad. Dit doen ze om hun veren schoon te maken. Zo krijgen luizen, mijten en parasieten geen kans. Kippen houden niet van waterbaden zoals wij, ze maken zich schoon door lekker te rollen in het zand.
Zorg dat je een plekje hebt waar ze kunnen stofbaden, anders zoeken ze zelf een eigen plekje. Een eenvoudige bak met wat bouwzand of rivierzand is voldoende.
Heb je een houtkachel? Dan kan je ook wat as toevoegen aan het stofbad: de houtskool bevat vitamine K en calcium en neemt gifstoffen op.
Eieren
Kippen beginnen eieren te leggen als ze ongeveer 6 maanden oud zijn. Rond die tijd zul je merken dat ze voor je gaan hurken of neerzitten. Dit is een teken dat ze geslachtsrijp zijn. De kans groot dat je snel erna hun eerste ei vindt.
Het eerste ei van een kip ziet er vaak raar uit: kleiner van formaat, of met een zachte schaal in plaats van een gewoon ei.
Kippen leggen in hun leven wel vaker abnormale eieren. Je komt allerlei soorten eieren tegen: raar gevormde eieren met een zachte schaal, eieren met een vreemde textuur, eieren met dubbele dooier of hanescheten (piepkleine eitjes zonder dooier) .
De meeste kippen leggen van de vroege lente tot de herfst. In hun beste tijd leggen ze tot 1 ei per dag, en dat blijven ze de eerste paar jaar doen. Als je geluk hebt, kunnen kippen op één dag zelfs twee eieren leggen. Als ze wat ouder worden begint ook het legsysteem te vertragen.
Voor eieren heb je geen haan nodig. Kippen leggen altijd eieren, of er nu een haan is of niet. Zonder haan worden de eieren natuurlijk niet bevrucht. Als je kuikens wilt, heb je wel een haan nodig.
Als de hennen luid kakelen, weet je dat ze eieren leggen. De meeste mensen controleren ’s morgens op eieren.
Gebroken Eieren
Zorg er altijd voor dat je alle eieren uit de legnest weghaalt, zeker als ze gebroken zijn!
Kippen houden van eieren, eens ze erachter komen dat ze hun eigen eieren kunnen opeten, zullen ze dit blijven doen. Helaas is deze gewoonte bijna niet te af te leren en, erger nog, kunnen andere hennen dit gedrag overnemen.
Zorg er dus voor dat je elke dag de eieren raapt.
Je Kippen Voederen
Legkippen zijn meestal niet zo kieskeurig en eten bijna alles wat ze voorgeschoteld krijgen. Er gaat echter niets boven een uitgebalanceerd en gezond dieet. De basis van hun voeding moet altijd pluimveevoer zijn.
Als we kijken naar het basisvoer voor kippen, hebben we:
- Kippenvoer : algemene formule voor legkippen, rijk aan eiwitten en calcium.
- Scratch : een lekkernij met zaden en granen, geen hoofdvoeding.
- Oesterschelp : extra bron van calcium voor sterke eierschalen.
- Kippengrit : kippengrit en maagkiezel helpen bij een goede vertering en vermaling van het voedsel, dat is nodig omdat kippen geen tanden hebben om te kauwen.
- Kippensnacks : granen, zaden, insecten en meelwormen met supplementen zoals omega-3.
Kippen houden echter van eten en eten ook volgende lekkernijen:
- onkruid en bloemen : ideaal na het wieden van de tuin voor vogelmuur
- keukenrestjes : rundvlees, vis, pasta, rijst, eieren, het zijn echte alleseters
- tuinresten : ideaal als je aan het tuinieren bent en je hebt wat restjes
- kleine dieren : kippen jagen op wormen, hagedissen, slakken en kikkers
Wat? Jagen kippen op dieren?
Ja, ze jagen en eten kleine dieren zoals slakken en muizen.
Een kippenhok met kippenvoer trekt trouwens altijd muizen en ratten aan.
Als je ratten en muizen bestrijdt met gif loop je altijd het gevaar om ook andere dieren te vergiftigen, zoals je kippen of katten. Je kan dus best het eten goed wegstoppen en een speciale anti-ratten voederbak halen. Je kan ook chili vlokken aan het kippenvoer toevoegen.
Als je ongedierte als vliegen en ratten uit de buurt van uw kippen wilt houden, kan je best al het voer ’s avonds uit de ren verwijderen.
Kunnen kippen alles eten?
Hoewel kippen veel eten, zijn er een aantal dingen die je ze niet kan geven.
Sommige minder goede opties zijn misschien minder vanzelfsprekend, zoals uien, druiven , tomatenbladeren, rabarber en pitten van fruit.
Geef ze nooit restjes uit de keuken die alcohol, cafeïne, suiker, gefrituurd voedsel, chocolade of ijs bevatten. Op sommige voedingsmiddelen staat een waarschuwing, zoals bv. druiven die zijn bespoten met giftige insecticiden .
Kuikens
We zullen nooit weten wat er eerst was, de kip of het ei, maar we weten wel hoe we een ei moeten uitbroeden en de kuikens moeten grootbrengen.
Eieren Uitbroeden
Eieren uitbroeden is vrij eenvoudig én spannend. Het duurt ongeveer 21 dagen voordat een kuiken door de schaal heen breekt.
Om eitjes uit te broeden heb je bevruchte eieren nodig en een broedmachine (of een broedse hen). Sommige broedmachines worden geleverd met een automatisch eierkeersysteem. Of je de natuur zijn gang laat gaan of toch een broedmachine wil gebruiken is een persoonlijke keuze, met elk z’n voor en nadelen.
Een broedse kip weet zelf wat ze doet, en je hoeft dus zelf weinig tot niets te doen tot de kuikens uit het ei komen. Het nadeel is wel dat je weinig betrokken bent bij het uitbroeden.
Gebruik je een broedmachine, dan ben je zelf verantwoordelijk voor het in de gaten houden van de temperatuur en vochtigheid. Lees je op voorhand goed in! Dit is een hele leuke manier van eieren uitbroeden, omdat de eitjes steeds zichtbaar zijn, ook tijdens het uitkomen.
Gebruik je een broedmachine, dan moet je de eerste 17 dagen alleen maar de eieren warm te houden en ze continu omdraaien. Na dag 17 stop je met het draaien van de eieren en verhoog dan de luchtvochtigheid van de broedmachine.
Tussen dag 20 en 23 beginnen de eieren uit te komen. Blijf gewoon staan en kijk naar de schoonheid van de natuur!
Geef de pasgeboren kuikens na het uitkomen 24 uur rust om te drogen en te ontspannen in de broedmachine voordat je de pluizige kuikentjes gaat voeren.
Als je besluit je eieren uit te broeden, bekijk dan onze gids voor het uitbroeden van eieren voor een dag-tot-dag plan.
Kuikens Grootbrengen
Zodra de uitgekomen kuikentjes droog zijn en wat bij hun positieven zijn, breng je ze over naar een opfokkooi om te groeien en aan te sterken. Ze hebben namelijk een schone, veilige en warme omgeving nodig om te groeien.
De kuikens hebben een warmtelamp, (kuiken)voeder, drinkbakken en schoon strooisel nodig. Ze zijn vrij onderhoudsarm, maar zorg ervoor dat het strooisel, voedsel en het water schoon blijven. De jonge kuikentjes zijn niet erg slim en nogal onhandig. Ze morsen met hun eten en poepen lustig in de waterbak.
Kuikens hebben speciale voeding nodig. In een startercrumble zitten vaak voedingssupplementen. Zorg er altijd voor dat ze toegang hebben tot wat grit: ze hebben geen tanden en kunnen hun eten niet kauwen zoals wij.
Elke week kun je de temperatuur van de warmtelamp wat lager zetten en na 2 a 3 weken kunnen ze voor het eerst naar buiten. Na ongeveer 5 weken kunnen ze van de broedmachine naar het kippenhok. Als ze zes maanden oud zijn, gaan de hennen eieren leggen.
Kuikens grootbrengen is niet al te moeilijk en erg spannend. Bekijk onze gids over het grootbrengen van babykuikens voor wat meer diepgaande tips.
Bescherming Tegen Roofdieren
Er zijn overal roofdieren die je kippen willen aanvallen. Wilde dieren zoals roofvogels, uilen, vossen, en marters houden van een heerlijke kip. Zelfs als je in een dichtbevolkt gebied woont, let je best op voor aanvallen van buitenaf. De hond van de buren is namelijk ook geïnteresseerd in jouw toom.
Je beschermt het kippenhok best tegen aanvallen van overal: van boven, van opzij en van onder. Zorg dat je overal omheiningen en kippengaas hebt. Begraaf het hek in de grond zodat gravende roofdieren er niet aan kunnen. Er mag nergens een gat in de omheining zitten. Voorzie het hok ook best van een sterke (automatische) kippendeur, om ongewenst bezoek te voorkomen.
De meest gekende merken van kwalitatief hoogstaande automatisch kippendeurtjes zijn:
Wij testten al deze deurtjes één voor één grondig uit en schreven een diepgaande review zodat je gemakkelijk je beslissing kan maken.
Automatische kippendeurtjes zijn niet goedkoop, maar aangezien ze je leven zo veel gemakkelijker zullen maken, zijn ze hun geld meer dan waard. Je kan een overzicht van alle automatische kippendeuren terugvinden op onze ‘Kippenhokken‘ pagina.
Een andere manier om je toom te beschermen is door een haan te nemen. De haan scant de lucht op vliegende roofdieren en waarschuwt de kippen voor naderend gevaar. Roofvogels raken ontmoedigd door een grote opgepofte haan.
Gezondheidsproblemen
Kippen zijn levende wezens en hebben hun eigen lichaamskwaaltjes. Hou daarom steeds uw kippen wat in de gaten en controleer op abnormaal gedrag. Eten ze genoeg? Zijn ze energiek? Hebben ze abnormale uitwerpselen?
Helaas zijn er enkele veelvoorkomende gezondheidsproblemen die kunnen optreden bij het houden van kippen. We overlopen er een paar.
Stoppen met eieren leggen
Er zijn veel redenen waarom kippen minder of geen eieren leggen, meestal zijn dit onschuldige redenen zoals de rui of de winterstop. Maar het kan ook het gevolg zijn van een onderliggende aandoening.
Veelvoorkomende problemen die het leggen van eieren beïnvloeden, zijn parasieten, stress, vitaminetekort of ziektes. Als vitamine- en oesterschelpsupplementen niet helpen, neem dan contact op met een dierenarts.
Voetproblemen
Kippen scharrelen een ganse dag door, ze schrapen hun voeten door de aarde, op zoek naar insecten en wormen. Door een scherpe steen of afval op de grond kunnen ze hun poten kwetsen.
De meeste problemen beginnen met een ontstoken wondje. Een kip die gewond is stopt met rond te scharrelen en blijft zitten op haar stok of in de legbakken.
Een veel voorkomende aandoening is Bumblefoot, waarbij de voet gezwollen en rood wordt als gevolg van een bacteriële infectie. Dit moet worden behandeld om te voorkomen dat de infectie zich verspreidt.
Parasieten
Vaak voorkomende uitwendige parasieten bij kippen zijn luizen, bloedluizen, teken en vlooien. Als ze onbehandeld blijven, kunnen ze de oorzaak zijn van verenverlies, problemen met het leggen van eieren, gewichtsproblemen en tal van andere issues.
Zorg ervoor dat de kippen een stofbad met zand hebben om in te wentelen. Zo houden ze hun veren proper. Neem contact op met de dierenarts als je merkt dat je kippen last hebben van vlooien of mijten.
Bacteriële en virale ziekten
Bacteriële en virale ziektes zijn de vijand van het hok omdat ze zich zeer snel kunnen verspreiden. Infectieziekten zijn onder andere bronchitis, ziekte van Marek, gevogelte pokken, vogelgriep, ziekte van Newcastle en coccidiose.
Als je kippen hoesten en niezen, denk dan aan een virusinfectie. Bacteriële ziektes zijn bijvoorbeeld colibacillose (e coli) en salmonellose (salmonella).
Observeer altijd het gedrag van je kippen en wees waakzaam. Controleer op veel voorkomende ziekteverschijnselen, zoals een bleke kam, manken, zwarte vlekken op de kam, lusteloosheid, bloederige uitwerpselen of gele diarree.
Plakkende uitwerpselen bij kuikens
Een vaak voorkomend gezondheidsprobleem bij kuikens is dat de uitwerpselen stollen en vastklitten onder de staart, aan de cloaca. De uitwerpselen blokkeren de cloaca wat voorkomt dat het kuiken nog normaal kan ontlasten.
Dit verschijnsel wordt pasty vent (of pasty butt) genoemd. Als je kuikentjes hebt, controleer dan altijd even de cloaca.
Conclusie
Kippen zijn vrij gemakkelijk om te houden als je een beetje geïnformeerd bent. Je kunt zelfs je eigen eieren uitbroeden!
Veel plezier met je kippen!
